Zmiany w zakresie odpowiedzialności łańcuchowej
Prasa od czasu do czasu donosi o nadużyciach w zatrudnianiu zagranicznych pracowników, głównie z krajów spoza Unii Europejskiej. Rząd nakłada zatem na wykonawców dodatkowe obowiązki i powinności.
Zwolnienie Vander Elst
Napięta sytuacja na nie tylko już belgijskim, ale także europejskim rynku pracy sprawia, że firmy szukają rozwiązań poza granicami UE. Pomocne w tym względzie jest tak zwane „zwolnienie Vander Elst”. Pozwala ono obywatelom państw trzecich (tj. obywatelom spoza UE) pracującym legalnie w innym państwie członkowskim na stosunkowo łatwe zatrudnienie również we Flandrii. Widzimy, że dzięki zwolnieniu Vander Elst obywatele państw trzecich (Brazylijczycy, Ukraińcy itp.) trafiają do Flandrii głównie przez Portugalię i Polskę.
Jednakże warunki zwolnienia Vander Elst nie zawsze są prawidłowo przestrzegane, co skutkuje nielegalnym zatrudnieniem.
Uwaga wykonawcy!
Wykonawcy często korzystają z usług podwykonawców, którzy mogą zatrudniać pracowników z krajów trzecich, korzystając ze zwolnienia Vander Elst. Wykonawca podlega karze, jeśli podwykonawca dopuści się nielegalnego zatrudnienia. Dotychczas wykonawca mógł uniknąć tej “odpowiedzialności łańcuchowej”, jeśli w umowie z podwykonawcą uzyskał od niego oświadczenie, że ten nie zatrudnia/nie będzie zatrudniał cudzoziemców nielegalnie przebywających we Flandrii. Odpowiedzialność (głównego) wykonawcy powstaje natomiast, gdy inspekcja pracy jest w stanie udowodnić, że – pomimo deklaracji – wykonawca wiedział o nielegalnym zatrudnieniu.
Obecnie wspomniana pisemna deklaracja jest niemalże równoważna z przepustką dla wykonawcy. Inspekcja uważa, że nie ma wystarczającej mocy sprawczej, co oznacza, że odpowiedzialność łańcuchowa często pozostaje martwą literą.
Rząd flamandzki postanowił zatem nałożyć na wykonawców dodatkowy obowiązek, tak zwany „obowiązek staranności”. Dodatkowo, odpowiedzialność łańcuchowa będzie miała również zastosowanie do nielegalnie samozatrudnionych.
Dodatkowy obowiązek staranności
Obowiązek zachowania należytej staranności oznacza, że wykonawca musi zażądać szeregu dokumentów od swojego bezpośredniego podwykonawcy. Dokumenty te będą musiały zawierać następujące dane:
- dane identyfikacyjne i kontaktowe bezpośredniego podwykonawcy;
- dane osobowe, dane dotyczące prawa pobytu i dane dotyczące zatrudnienia u bezpośredniego podwykonawcy zagranicznych pracowników i zagranicznych samozatrudnionych.
Wymagania są nadal stosunkowo niejasne, ale rząd flamandzki sporządzi listę kontrolną konkretnych danych, o które musi wystąpić wykonawca. Najprawdopodobniej będą to: dokument tożsamości lub paszport, zezwolenie na pobyt i/lub karta pracy lub karta zawodowa, meldunek Limosa i deklaracja A1.
Kilka istotnych zagadnień
Należy pamiętać, że aby zastosować zwolnienie Vander Elst, nie wystarczy posiadać zezwolenia na pobyt i pracę wydanego przez delegujące państwo członkowskie. W okresie zatrudnienia na terytorium Belgii pracownik będący obywatelem państw trzecich będzie musiał również przedstawić dokument 'Bijlage 3′ lub 'Bijlage 15/A’ wydany przez wydział spraw obywatelskich gminy, w której przebywa.
Zapowiedziano stworzenie cyfrowej bazy danych, która zgodnie z zasadą „only once” zapewni, że dokumenty będące już w posiadaniu rządu nie będą musiały być ponownie dostarczane przez podwykonawców.
Jeśli podwykonawca nie dostarczy wymaganych danych, wykonawca ma obowiązek wystosować do bezpośredniego podwykonawcy jedno ponaglenie, a jeśli mimo to dokumenty nie zostaną dostarczone, powiadomić o tym inspekcję.
Do wykonawcy nie należy jedank sprawdzanie legalności dokumentów, bowiem obowiązek staranności nie jest obowiązkiem kontroli. Z drugiej strony, wykonawca musi powiadomić inspekcję jeśli otrzymane zezwolenie na pobyt i pracę wygasło, a więc wykonawca będzie miał obowiązek kontroli dat ważności dokumentów.
Wykonawca musi zażądać wszystkich dokumentów jeszcze przed rozpoczęciem współpracy. W trakcie trwania współpracy nie będzie konieczne ponowne ich uzyskanie.
Nie zmieni się natomiast to, że inspekcja jest zobowiązana udowodnić współodpowiedzialność wykonawcy za nielegalne zatrudnienie u swojego podwykonawcy. Mamy tu na myśli sytuację, w której pomimo tego, że wykonawca zażądał i otrzymał niezbędne dokumenty, kontrola ujawnia obywateli państw trzecich, o których obecności wykonawca nie został wcześniej poinformowany. Ostatecznie nie zawsze można zakładać, że wykonawca posiada taką wiedzę.
Wnioski
Nowe przepisy nakładają na wykonawców dodatkowe obowiązki. Zaniedbanie w tym zakresie może nieść za sobą poważne konsekwencje.
Wspomniane zmiany w zakresie odpowiedzialności łańcuchowej nie weszły jeszcze w życie. Oczekujemy na decyzję rządu flamandzkiego, a także publikację dekretu wykonawczego wraz z listą kontrolną wymaganych dokumentów. Tym niemniej, zalecamy uprzednie poczynienie niezbędnych przygotowań. Można to zrobić, opracowując w umowie wykonawczej procedury uzyskiwania tych dokumentów. Van Havermaet służy oczywiście pomocą w tym zakresie.